Tanım
Hedge, bir varlıktaki olumsuz fiyat hareketleri riskini azaltmak için yapılan bir yatırımdır.
İngilizce sözlüklere baktığımız zaman, hemen karşımıza evlerde ya da çiftliklerde kullanılan "Çit" olarak karşımıza çıkan Hedge ve Hedging, tüm yatırımcılar tarafından bilinmesi gereken ve aslında forex piyasasında da sık kullanılan yöntemlerden biridir. Su götürmez gerçek şu ki, bir portföyün korunması, o portföyün kıymeti ya da değeri kadar önemlidir.
Bu kavram, adından dolayı sanki gizli bir finansal alan gibi algılanır. Yani tecrübesiz bir yatırımcı olsanız bile hedging'in ne olduğunu, nasıl işlediğini ve yatırımcı ve şirketlerin kendilerini korumak için hangi teknikleri kullandıklarını öğrenebilirsiniz.
Hedging Nedir?
Forex piyasalarında bu işlem, sık kullanılan bir tekniktir.
 |
| Hedging'i anlamanın en iyi yolu, onu bir sigorta olarak düşünmektir. |
Yatırımcılar, hedge yapmaya karar verdiklerine, negatif bir olaya karşı kendilerini sigorta ettirmiş olurlar. Sigorta yaptırmak, o negatif olayın oluşumunu engellemez ama gerçekleştiğinde ve siz de işleminizi hedge yapmışsanız, bu olumsuzluğun etkilerini azaltabilirsiniz. Yani aslında hedge hemen her yerde ve her gün karşımıza çıkar. Örneğin, bir ev sigortası yaptırırsanız kendinizi yangın, hırsızlık ve diğer öngürülmeyen felaketlere karşı hedgelersiniz.
Herhangi bir ürün, endeks, döviz, vb. alınmış bir pozisyonun tam tersine işlem açarak hedge işlemi yapılır. Portföy yöneticileri, bağımsız yatırımcılar ve şirketler karşılaşabilecekleri çeşitli risklere karşı bu teknikleri kullanırlar. Finansal piyasalarda ise hedging, bir sigorta şirketine verilen yıllık ücretten biraz daha karmaşıktır. Yatırım risklerine karşı hedging kullanmak, herhangi bir olumsuz fiyat hareketini dengelemek için ilgili enstrümanları kullanmak demektir. Diğer bir deyişle yatırımcılar, yatırımlarını bir diğer yatırımı için hedge yaparlar.
Teknik olarak, hedge için negatif ilişkili iki kıymete yatırım yapılır. Tabii ki bunun için de bir bedel ödenmek zorundadır.
Bazılarımız, kar potansiyeli limitsiz, aynı zamanda risksiz bir dünya hayali kuruyor olsak da hedging, risk-getiri dengesinin gerçeğinden kaçışımıza yardımcı olamaz. Riskin azalması, her zaman potansiyel karın da azalması anlamına gelir. Yani çoğunlukla, para kazanacağınız değil, potansiyel zararınızı azaltacağınız bir tekniktir. Katlanacağınız maliyet karşısında kazanmış olabileceğiniz karınız azalacak ama, eğer yatırımınız zarara uğrarsa ve hedginginiz başarılı olduysa bu zararı azaltacaktır.
Yatırımcılar Nasıl Hedging'ler?
Hedging teknikleri, genellikle türevler olarak bilinen, karmaşık finansal enstrümanların(en yaygın olanları ikili opsiyonlar ve vadeli işlemlerdir) kullanımını içerir.
Şimdi bir örnekle nasıl işlediğine bakalım. Meyve suyu üreten ABC şirketinde bir hissedar olduğunuzu bir düşünün. Bu şirkette uzun dönemli kalacağınıza inansanız da, meyve suyu endüstrisindeki kısa dönemli kayıplar hakkında endişe duyuyorsunuz. ABC şirketindeki bir kayıptan kendinizi korumak için, size spesifik bir fiyattan(işlem fiyatı) satma hakkı sağlayacak bir put(satma) opsiyonu(türev) alabilirsiniz. Buna terminolojide "Married Put" denilir. Hisse senedi fiyatı işlem fiyatının altında kalırsa, bu kayıplar married put opsiyonunun kazanımıyla dengelenmiş olacaktır.
Bir diğer hedging örneğimiz, alakalı bir emtiaya bağlı olan bir şirketle ilgilidir. Mesela ABC şirketi meyve suyu yapımında kullandığı sitrik asitin fiyat dalgalanmalarından endişe duymaktadır. Şirket, sitrik asit ortalama fiyatlarının birden bire fırlamasıyla kar marjını tüketen büyük bir sıkıntıya girebilirdi. Sitrik asit fiyatlarının belirsizliğine karşı korunmak(hedge) için ABC firması, gelecekteki saptanmış spesifik bir fiyattan alım sağlayan bir vadeli işlem(future veya forward) gerçekleştirebilir. Bundan sonra ABC, fiyat dalgalanmaları endişesi duymadan bütçesini yapabilir.
Eğer sitrik asit fiyatları, anlaşılmış fiyattan sapıp, birden yükselse bile ABC firması hedge sayesinde zararı telafi edecek fiyattan alımını gerçekleştirmiştir. Buna rağmen, ola ki sitrik asit fiyatları düşerse ABC, yapılan sözleşemeye göre anlaşılan fiyattan ödemesini yapmak zorundadır ki bu her halükarda hedging yapmamış olmasından iyidir.
Unutulmamalıdır ki yatırımcının hedge yapacağı hisse senedi, emtia, faiz oranı, döviz, vb. birçok vadeli işlem ve opsiyon vardır.
Dezavantajı
Her hedge işleminin bir dezavantajı vardır, buna göre hedging kullanmaya karar vermeden önce alacağınız faydanın yaratacak masrafa değip değmeyeceğini kendinize sormanız gerekmekte. Hedging işleminin para kazandırmayacağını ama kayıplardan da koruyacağını unutmayın. Bir opsiyonun maliyeti olsun veya vadeli bir işlemin yanlış tarafında pozisyon almaktan ötürü yaşanan bir kayıp olsun, hedge'in bir masrafı olacaktır. Bu, belirsizliği önlemek için katlanılması gereken maliyettir.
Bu yazıda, hedge'i sigortaya göre kıyasladık. Fakat belirtmemiz gerekir ki sigorta, açık ara hedging'e göre daha belirgindir. Bir sigorta ile kaybınızı telafi edebilirsiniz. Bir portföyü hedge'lemek mükemmel bir teknik değildir ve bazı şeyler ters gidebilir. Risk yöneticileri her zaman için mükemmel bir hedge hedefleseler de, pratikte bunu başarmak oldukça güçtür.
Hedging Bizim İçin Ne Anlama Gelir?
Yatırımcıların büyük bir çoğunluğu, asla bir türev işlevi gerçekleştirmeyecektir. Aslında çoğu al/sat yatırımcıları, kısa dönemli dalgalanmaları göz ardı ederler. Bu yatırımcılar için hedging küçük bir ihtimaldir, çünkü yatırımlarının tüm piyasada büyümesine izin verirler. O zaman neden hedging hakkında bu yazıyı yazıyoruz?
Kendi portföyünüz için hiç hedging yapmamış olsanız bile, hedging'in nasıl işlediğini bilmeniz gerekir. Çünkü birçok büyük şirket ve yatırım fonları bir şekilde hedge'i kullanırlar. Mesela uluslararası yatırım fonları döviz dalgalanmalarına karşı hedge yapıyorlarken, petrol şirketleri de fiyatlarda hedge yapabilirler. Hedging'i anlamak, bu yatırımları analiz etmemize yardımcı olacaktır.
Sonuç
Risk, yatırım için hala tehlikeli bir unsurdur. Yatırımcıların hangi tür hedefi olursa olsun, hedge'nin temel stratejilerini bilmek, yatırımcıların ve şirketlerin kendilerini nasıl korudukları konusunda onları daha iyi bilince doğru götürecektir. Türevlerin karmaşık kullanımında pratik yapmaya karar verseniz de vermeseniz de, hedging'in nasıl işlediği, size pazarı anlamada ve daha iyi bir yatırımcı olmanıza yardım edecektir.
