SWAP

Kelime anlamı değiş-tokuş, takas etmek, değiştirmek olan Swap, kısaca borçların değiş tokuşu, finansal anlamda ise bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerinin veya döviz cinsinin, iki taraf arasında karşılıklı olarak belirli bir zaman dilimindeki değişiminde anlaşmaları olarak tanımlanabilir.

Örneğin, 5 yıllık sabit faizli borca sahip A firması ile benzer fakat dalgalı faizli borca sahip B firması, birbirlerine karşı bu yükümlülüklerini değiştirebilir. Bu işlemler ile, faiz oranları ile döviz kurlarındaki dalgalanmalardan meydana gelen risklerin minimuma indirilmesi amaçlanmaktadır.

Swap, forex dünyasının en az anlaşılan ve farkına varılmayan bir türevidir. Alınan para borç olarak verilir ama satılan para borçlanılır. Swap bedelleri varlığınızda bulunan düşük faizli ile yüksek faizli para birimi arasındaki ilişkiye göre hesabınıza pozitif veya negatif olarak yansıtılır.

Swap mantığını basit olarak anlatmak gerekirse, diyelim ki elinizde EUR ve USD olmak üzere iki para birimi var. Piyasaya USD verip karşılığında daha düşük faizli olan EUR alırsanız, bu işlem sonucunda swap adı altında negatif bir bedel ortaya çıkacaktır. Tersi durumda, EUR verip elinizde USD tutarsanız pozitif yönlü bir swap geliri elde edeceksiniz demektir.

Ticari Swap

Yukarıda bahsettiğimiz gibi swap kısaca takas anlamına geliyordu; ticari swap da iki tarafın ederi aynı olan varlıklarını, birbirleriyle mübadele(değiştirme) etmeleri olarak tanımlanabilir.

Swap Piyasının Katılımcıları

Swap işlemlerinde herhangi bir katılımcı kısıtlaması bulunmamaktadır.  

İki taraf olarak birbirlerinin kredi risklerini kabul eden herkes, bu işlemi gerçekleştirebilir.

Genel olarak swap piyasası katılımcıları şu şekilde sınıflandırabiliriz;

1. Bankalar
2. Uluslararası Şirketler
3. Devlet ve Kamu Sektör Grupları
4. Dünya Bankası, Asya Katılım Bankası gibi uluslararası bankalar
5. Uluslararası tahvil ve ihraç yapmayan fonlar ve diğer firma yöneticileri

Swap Türleri

1. Faiz Swapları
2. Döviz Swapları
3. Emtia Swapları
4. Hisse Senedi Swapları olmak üzere dörde ayrılır.

1. Faiz Swapları

1980'li yıllardan itibaren ivme kazanmıştır. Bu swap çeşidinde işlemlerin büyük çoğunluğu Amerikan Doları ile gerçekleştirilmektedir. Buna rağmen diğer gözde para birimleri(örn. EUR, JPY) ile 1985 yılından bu yana yapılan işlemler yaygınlaşarak devam etmektedir.

İşlem hacmi bakımından diğer swap türleri arasında en çok tercih edilen türdür.

Faiz swap'ı, belirli bir zaman dilimi içerisinde değişken bir meblağın faiz ödemelerini, aynı para birimi üzerinden karşılıklı olarak değiştirdikleri bir anlaşmadır.

Yine kendi içinde;

• Sabit Faiz - Değişken Faiz
• Değişken Faiz - Değişken Faiz
• Vadeden Önce Son Verme Hakkı Veren Swaplar
• Vadeli(Forward) Swaplar
• Faiz Oranının Sonradan Belirlenmesi Hakkını Veren Swaplar olarak çeşitlere ayrılmaktadır.

Faiz Swapı Ne Amaçla Kullanılır?

• Değişken faizin yaratacağı kayıplara karşı korunmak
• Nakit akışı yapılandırılması
• Bilanço yapılandırılması
• Karşılaştırmalı borçlanma maliyeti kazanımlarından faydalanma
• Spekülasyon amaçlarıyla kullanılabilir.

2. Döviz(Para) Swapları

1982 yılında Dünya Bankası ve IBM arasında, sabit faizli Alman Markı ve İşviçre Frangı borçlarının Dünya Bankası'ndan sağlanan USD borcu ile swap edilmesi sonucu, ilk döviz swap işlemi gerçekleştirilmiş oldu.

Döviz swapı, belirli bir meblağda paranın diğer bir para ile değişimi ve belirli bir süre sonunda bu değiştirilen paraların geri verilmesi esasını içeren bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Kendi içinde;

• Sabit Faiz - Değişken Faiz
• Değişken Faiz - Değişken Faiz swapları olarak ayrılmaktadır.

Döviz Swapı Ne Amaçla Kullanılır?

• Borçlanma maliyetinin azantılması ve
• Kur riskine girmeden ihtiyaç duyulan para biriminde nakit akışı.

3. Emtia Swapı

Emtia swapı, iki taraf arasındaki belirli bir miktar ve kalitedeki bir malın sabit ve değişken fiyatlarını belirli bir zaman süresince değiştirmeye yönelik yapılan işlemdir. Üretici ve kullanıcılara, uluslararası mal borsalarındaki fiyat hareketlerinden korunma imkanı verir.

Swap anlaşması gereğince malını sabit bir fiyattan bankaya satan üretici, karşılığında üretip sattığı malın piyasa fiyatına bağlı bir endekse dayalı değişken bir fiyatı ödemeyi kabul etmektedir. Peşin piyasada fiyatların sabit bir fiyatın üzerine çıkması halinde, aradaki fark bankaya ödenir.

4. Hisse Senedi Swapı

Yukarıda, en yaygın swap çeşitlerinin faiz ve para swapı olduğunu belirtmemize karşın, bu swap türünün de uluslararası piyasalarda kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır. Hisse senedi swapı, taraflardan birinin diğer tarafa, bir hisse senedi endeksinin getirisine bağlı ödemeler yaptığı ve diğer tarafın da ilk tarafa sabit/değişken bir faiz oranında veya başka bir hisse senedinin getirisine bağlı ödemeler yaptığı bir işlemdir.

Swap İşleminin Avantajları

• İşletmeler fonlama maliyetini azaltabilir.
• Etkin ve pasif yönetimi destekler.
• Farklı piyasalara erişim imkanı sağlar.
• Yeni kredi kullanma maliyetinin altında bir maliyetle, yeni kaynaklara ulaşım imkanı sağlar.
• Farklı vadelerle sözleşme imkanı sağlar.
• Ticari sırları korumaya imkan verir.
• Üstlenilmiş olan riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yapar.

Swap İşleminin Dezavantajları

• Kredi, faiz ve kur riski tamamen ortadan kalkmaz.
• Resmi ve organize bir piyasası bulunmamaktadır.
• Sözleşmenin belirli bir standardı bulunmamaktadır.